Gotowość (dojrzałość) szkolna
Gotowość (dojrzałość) szkolna.
Czy twoje dziecko jest gotowe do szkoły?
Gotowość (dojrzałość) szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju intelektualnego, społeczno-emocjonalnego i fizycznego, który pozwala mu sprostać wymaganiom stawianym przez szkołę. W związku z tym gotowość szkolna w dużej mierze zależy od harmonijnego rozwoju dziecka we wszystkich tych strefach. Aby przebiegał on bez przeszkód, w przedszkolu realizuje się roczny obowiązek przygotowania do nauki w szkole. Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego wyznacza nauczycielom liczne cele pracy dydaktyczno-wychowawczej, dzięki której dzieci mają zdobyć kompetencje i umiejętności niezbędne do podjęcia edukacji szkolnej. Obowiązkiem szkolnym objęte są dzieci kończące 7 lat.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Edukacji Narodowej, nauczyciel ma obowiązek prowadzenia wnikliwej obserwacji pedagogicznej, dzięki której może ocenić dojrzałość szkolną dziecka (ocenić jakie umiejętności, które wchodzą w skład gotowości szkolnej, dziecko już osiągnęło, a nad czym trzeba jeszcze popracować). Szczegółowe wymagania dotyczące umiejętności dzieci kończących edukację przedszkolną określa Podstawa programowa wychowania przedszkolnego. Zgodnie z jej zapisami, na dojrzałość szkolną składają się osiągnięcia rozwojowe, które można ująć w trzech podstawowych sferach: fizycznej, umysłowej i emocjonalno-społecznej.
1. Dojrzałość fizyczna
Nauka to dla dziecka wysiłek wymagający odporności i sprawności organizmu. Dlatego musi mieć skoordynowane ruchy, zarówno w zakresie motoryki dużej (dotyczącej pracy całego ciała), jak i motoryki małej (precyzyjne ruchy rąk).
Skoordynowana praca ciała potrzebna jest nie tylko na zajęciach wychowania fizycznego. Dziecko podczas lekcji wykleja, wycina, nawleka koraliki, rysuje i pisze. To wymaga precyzyjnych ruchów ręki, dokładnej pracy paluszków. Sprawność fizyczna przejawia się też w samodzielności – dziecko samo się ubiera i rozbiera (zapina guziki), zmienia buty (wiąże sznurowadła), pakuje plecak. Poza tym malec musi fizycznie znieść siedzenie w ławce, noszenie tornistra.
2. Dojrzałość umysłowa
Dziecko jest ciekawe świata (także szkoły i roli ucznia), potrafi porozumiewać się z otoczeniem pełnymi zdaniami, koncentrować się na wykonywanej czynności (ma zdolność kierowania uwagi na wskazany obiekt i utrzymywania jej przez dłuższy czas) i ma odpowiednio rozwiniętą pamięć. Poza tym ma dobrze rozwiniętą percepcję wzrokową (np. umieć znaleźć różnice między obrazkami) i słuchową (np. umieć odróżniać słuchowo wszystkie głoski). Posiada także podstawowe umiejętności matematyczne: potrafi dodawać i odejmować. Powinno interesować się czytaniem i pisaniem.
3. Dojrzałość emocjonalno-społeczna
Nauka w szkole znacząco różni się od chodzenia do przedszkola czy bycia z mamą i tatą. Przede wszystkim trzeba pogodzić się z tym, że spędza się pół dnia bez rodziców, a na ten czas dowodzenie przejmuje pani. I to jej należy się słuchać. Mały człowiek musi znosić też frustrację związaną z kontaktem z rówieśnikami, walczyć o swoją pozycję w grupie, negocjować respektowanie swoich praw. Musi znosić to, że pani poza nim ma jeszcze dwudziestkę innych dzieci, równie żądnych uwagi, że musi czekać na swoją kolej, ustępować. Niestety czasem trzeba też znieść to, że koleżanka z ławki narysuje coś lepiej, a kolega szybciej poda prawidłową odpowiedź. Trzeba się przyznać przed sobą, że coś słabiej nam idzie. Do tego trzeba być bardzo dojrzałym emocjonalnie. Gotowe do nauki dziecko nie płacze, gdy coś mu się nie uda, tylko próbuje jeszcze raz. Potrafi dostosować się do reguł panujących w szkole, słucha wskazówek nauczyciela i reaguje na jego upominanie. Siedmiolatek jest w stanie nawiązać relacje z grupą.
Kiedy dziecko nie jest gotowe do szkoły?
W większości przypadków dziecko zazwyczaj samoistnie dorasta do roli ucznia. Są jednak dzieci, którym trudno jest osiągnąć dojrzałość szkolną. One wymagają dodatkowych zajęć, by usprawnić zaburzone funkcje. Prace z nimi warto rozpocząć od badań w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Jeżeli rodzic widzi, że jego sześciolatek uczący się w "zerówce" napotyka trudności, niechętnie siada do ćwiczeń proponowanych w kartach pracy, nie jest zainteresowany nauką, ma trudności w utrzymaniu uwagi, powinien zgłosić dziecko na badanie.
Wystarczy złożyć wniosek w rejonowej poradni psychologiczno-pedagogicznej, dołączyć do niego opinię wychowawcy z przedszkola i zgłosić się na badanie. W poradni z dzieckiem będzie pracował psycholog, pedagog, a w pewnych przypadkach także logopeda lub terapeuta integracji sensorycznej. Zespół specjalistów przeprowadzi różnorodne testy, które pomogą określić, jak przebiega rozwój dziecka, czy jest ono gotowe do podjęcia nauki i jakie zajęcia mogą pomóc mu w osiągnięciu dojrzałości.
Kiedy zgłosić się na badanie? Zawsze kiedy rodzice są zaniepokojeni rozwojem swojej pociechy lub gdy wychowawca nalega na przeprowadzenie takich badań. Warto słuchać jego wskazówek. Nauczyciel jest osobą, która ocenia dziecko obiektywnie, jest w stanie odnieść jego osiągnięcia do normy rozwojowej i obserwuje je w różnych sytuacjach (konfliktu w grupie, konkurowania, sytuacji, gdy ponosi porażkę). Oczywistością jest, że rodzic najlepiej zna swoje dziecko. Warto jednak zaufać również opinii wychowawcy w przedszkolu – pamiętajmy, że dziecko spędza w tej placówce bardzo wiele godzin i nauczyciele mają mnóstwo okazji do obserwacji zachowań i sytuacji, które nie występują w domu. Najwięcej korzyści dla dziecka przyniesie udana współpraca rodziców z nauczycielami.